کانی شناسی، سنگ شناسی و ژئوشیمی فوئیدسینیتهای آذربایجانشرقی، شمال غرب ایران

توده های فوئید سینیتی مورد بررسی شامل توده های کلیبر، بزقوش و رزگاه بوده و به عنوان بخشی از ماگماتیسم آلکالن پالئوژن شمال غرب ایران محسوب می گردند. این توده های آلکالن در سنگهای آتشفشانی و رسوبی کرتاسه و ائوسن تزریق گشته و در مواردی باعث دگرگونی مجاورتی قابل ملاحظه ای شده اند. ترکیب سنگ شناسی اصلی این توده ها شامل نفلین سینیت، سودولوسیت سینیت، گابرو نفلین دار (آلکالی گابرو) مونزودیوریت نفلین دار و سودولوسیتولیت بوده و معمولاً دایکهای میکروسینیتی نفلین/کوارتز دار، فنولیتی و یا تراکیتی آنها را قطع کرده اند. میانگین سن های اثر شکافت آپاتیت برای توده های نفلین سینیتی بزقوش و کلیبر و سودولوسیت سینیت رزگاه به ترتیب 6/2±29، 6/3±6/36 و 2±8/40 میلیون سال تعیین شد که نشانگر زمانی است که سنگهای مورد بررسی در حرارتهای 60 تا 100 درجه سانتیگراد قرار داشتند. ویژگیهای صحرایی و کانی-شناسی توده های فوئید سینیتی نشانگر تشکیل و جایگیری آنها در اعماق کم پوسته می باشد. کانیهای مافیک سنگ ساز اساسی در این توده ها شامل الیوین، کلینوپیروکسن (دیوپسید)، آمفیبول، بیوتیت و گارنت می باشد. طبق تجزیه های میکروپروب الکترونی، ترکیب الیوین های مورد بررسی به صورت fo44fa56 می باشد. شیمی کلینوپیروکسن ها نشانگر تعلق سنگهای مورد مطالعه به سری آلکالن قوس های آتشفشانی است. فشار تبلوری کلینوپیروکسن های مورد بررسی غالباً در حدود 1/0 گیگاپاسکال بوده است. ترکیب آمفیبول های مورد بررسی از منیزیوهستینگزیت تا فروپارگازیت در تغییر بوده و مهمترین جانشینی ها بین آنها شامل caival=sina و mg=fe2+ می باشد. ترکیب بیوتیت ها از mg-بیوتیت در آلکالی گابروی کلیبر تا fe- بیوتیت در نفلین سینیت بزقوش در تغییر است. ترکیب گارنت های توده کلیبر در حد ti-آندرادیت و ملانیت بوده و انواع زونینگ دار معمولاً از هسته به حاشیه با کاهش درصد مولی گروسولار، آلماندین و اسپسارتین و با افزایش درصد مولی آندرادیت مشخص می شوند. بر اساس داده های موجود، مهمترین جانشینی در گارنت های مورد بررسی تبادل ti-si در موقعیت تتراهدرال بوده و استنباط می شود که به صورت فاز آذرین اولیه و در آخرین مراحل تبلور تشکیل گردیده اند. بر اساس شیمی سنگ کل، سنگهای مورد بررسی در ردیف سریهای آلکالن پتاسیک (شوشونیتی) و آلکالن تحولی قرار داشته و از ferroan تا magnesian در تغییرند. سنگهای مورد مطالعه معمولاً متاآلومینوس بوده و الگوهای چند عنصری و ree مشابهی را نشان می دهند. غنی شدگی از lile و lree، آنومالی منفی ta, nb, ti (tnt)، که از شاخصه های ماگماهای مرتبط با فرورانش می باشد، از دیگر ویژگیهای سنگهای مورد بررسی است. ویژگیهای مینرال شیمی و ژئوشیمیایی فوئید سینیت های بزقوش، کلیبر و رزگاه بیانگر تشکیل آنها از ماگماهای مادر مشابه می باشد که درجات مختلف آلایش پوسته ای را تحمل کرده اند. ماگماهای فلسیک سازنده فوئید سینیتهای مورد بررسی را می توان مایعات باقیمانده حاصل از تفریق ماگمای والد مافیک (مانند الیوین بازالت آلکالن) دانست که در آن الیوین، کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز به عنوان فازهای تفریق شونده اصلی محسوب می شوند. با توجه به الگوهای ree و نمودارهای ذوب مدل، به نظر می رسد گارنت نقش عمده در سنگ منشا نداشته و سنگهای مورد بررسی از الگوها و روندهای ذوب اسپینل لرزولیت فلوگوپیت دار تبعیت می کنند. بر اساس روابط زمانی و مکانی و ویژگیهای ژئوشیمیایی موجود، احتمالاً عملکرد همزمان ریفت های موضعی (جابجایی بلوک ها) با فرورانش نئوتتیس دوم در طول ائوسن باعث رخداد گسترده ماگماتیسم آلکالن و کالک آلکالن تقریباً همزمان در شمال غرب ایران گردیده است.